Dekkerswald transformeert van instellingsterrein naar zorgzame buurt

In de komende jaren wordt er op het groene terrein tussen Nijmegen en Groesbeek - dat een ruime eeuw geleden werd gesticht als katholiek herstellingsoord voor tuberculose-patiënten - flink gebouwd. Er komen bijna vierhonderd ‘gewone’ woningen bij, variërend van koop- tot huurwoningen, geschikt voor zowel jong als oud. Naast de bouw van grondgebonden nieuwbouwwoningen, krijgt ook het voormalige sanatorium een nieuwe bestemming als appartementencomplex. Parallel daaraan wordt er nu al hard gewerkt aan het opzetten van sociale structuren om een inclusieve, natuurrijke buurt te creëren. Een zorgzame buurt, waar bewoners zich betrokken voelen en een sterk gemeenschapsgevoel heerst.

‘Next level’

Van de Klok is als gedelegeerd ontwikkelaar nauw betrokken bij deze transformatie van Dekkerswald. Een koers die al in 2007 gefaseerd werd ingezet door de toenmalige bestuurders van ZZG. Zij zagen al vroeg in dat de institutionele aanpak niet de zorgvraag van de toekomst weerspiegelde en ontwikkelden nieuwe concepten. Zoals het woon- en zorgcomplex Eikenhorst op het terrein van Dekkerswald. Daar hebben mensen met dementie en lichamelijke beperkingen een eigen appartement waar ze zelfstandig wonen met hulp van naasten. De zorg van professionals kopen zij naar behoefte zelf in en is 24 uur per dag beschikbaar. Met de ontwikkeling van de zorgzame buurt op het hele terrein van Dekkerswald gaat dit concept van de Eikenhorst volgens Jansen en Vonk ‘next level’.

Meer samen

“Mijn voorgangers waren hun tijd ver vooruit”, zegt Jansen. “Heel standvastig en koersvast hebben zij uitgedragen dat de zorg anders ingericht moest worden. Toen ik hier bestuurder werd, ben ik de voordelen zoals in de Eikenhorst echt gaan waarderen. Het gaat daar om wonen, niet om verblijven in een instelling. Dat doet iets met mensen. Ze zijn vitaler en daardoor minder zorgbehoevend. Wat je daar kleinschalig ziet, gaan we op heel Dekkerswald in het groot doen. En dat is nodig. Kijk naar alle trends in de samenleving met de vergrijzing en individualisering. We hebben meer zorgvragers en minder professionals. Als we meer samen, meer inclusief doen, neemt dat een deel van de toenemende druk op de zorg weg. Dekkerswald heeft veel kwaliteiten in zich om te groeien van zorgterrein naar een vitale, zorgzame buurt. Er is ruimte en natuur, de huidige zeshonderd bewoners vormen al een hechte gemeenschap en er zijn al veel (zorg)voorzieningen. Bovendien hebben de gemeente Berg en Dal en woningcorporatie Oosterpoort de plannen volledig omarmd en zetten zij zich met ons actief in om de zorgzame buurt te realiseren.”

Een duidelijke visie en een uitgebreid omgevingsplan vormt de basis om een woonwijk te creëren waar iedereen zich welkom voelt, er veel contact is tussen bewoners, en waar een sterk gemeenschapsgevoel heerst. Dekkerswald heeft al verschillende woonzorg-complexen, er is een nieuwgebouwd herstelcentrum voor revalidatie, er wonen enkele particulieren op het terrein, cliënten met een achtergrond in de geestelijke gezondheidszorg en Oekraïense vluchtelingen. Met het plan ‘Wonen op Dekkerswald’ wordt er een mix van woningen aan het terrein toegevoegd in verschillende prijsklassen. Dat biedt kansen voor de mensen – met en zonder zorgvraag – die er nu al wonen en voor toekomstige bewoners.

Drijfveren

De vraag is of nieuwe, vitale bewoners zich ook echt willen inzetten voor die gemeenschap. Toekomstige bewoners hoeven niet letterlijk een handtekening te zetten om hun betrokkenheid te bevestigen. Wat we wel doen, is het hele plan zo ontwerpen dat spontane ontmoetingen worden aangemoedigd. Bijvoorbeeld door minder privé buitenruimten te creëren en meer gemeenschappelijk groen aan te leggen waar iedereen zich verantwoordelijk voor voelt. Zo worden er bijvoorbeeld gezamenlijke moestuinen aangelegd en worden bewoners aangemoedigd om deel te nemen aan laagdrempelige activiteiten. Een kwartiermaker speelt nu al een actieve rol in het stimuleren van deze initiatieven bij de huidige bewoners op Dekkerswald. Er zijn regelmatig buurtsoepen, gezamenlijke kook- en wandelactiviteiten, en diverse muzikale evenementen. Jansen benadrukt: “Een zorgzame buurt ontstaat niet vanzelf. Dat moet groeien. Wij doen ons best om alle ingrediënten voor succes te faciliteren.”

“Je moet oog krijgen voor kleine dingen die grote kansen kunnen worden.”

“Het thema van de zorgzame buurt leeft enorm in de sector”, weet Henk Vonk van HevoFame. Hij vertelt het op een drukbezochte inspiratiebijeenkomst op Dekkerswald in september. Maar hoe je zo’n plan ontwikkelt, laat zich volgens hem niet standaard beantwoorden. “Een goede mix van bewoners is essentieel voor een levendige gemeenschap. Onderzoek laat zien dat ongeveer zeventig procent van de bewoners vitaal moet zijn om een goede dynamiek te creëren. De reguliere woningen die op het terrein worden toegevoegd, vormen de sociale lijm die de gemeenschap verbindt. We hebben afgesproken dat 30% van de woningen sociale huurwoningen zullen zijn, 20% middelduur en 50% vrij bouwprogramma.”

Ruimte geven

Maar er is nog iets essentieels volgens Vonk. “Wie zorg weer onderdeel wil maken van de samenleving, moet zelf onderdeel worden van de gemeenschap en ruimte geven aan de complexiteit van de ontwikkeling zelf. Je moet oog krijgen voor kleine dingen die grote kansen kunnen worden. Dat komt de zaak in beweging. Soms gaat dat goed, soms mis. Het laat zich vooraf op papier niet exact uittekenen. Je hebt ook partijen nodig die dat snappen en durven te aanvaarden. Ik vind het ontzettend knap van de ZZG-bestuurders dat ze een duidelijk perspectief hebben waar ze naar toe willen en tegelijk heel goed aanvoelen welk ruimtes partners nodig hebben om dat te realiseren. Dat brengt een dynamiek tot stand die dit soort ontwikkelingen op Dekkerswald mogelijk maakt. Ook Van de Klok is na de realisatie van wooncomplex de Eikenhorst twaalf jaar geleden op dit terrein echt een bouw- en ontwikkelpartner geworden in de transformatie van Dekkerswald. Zij hebben zich verdiept in de visie van ZZG, dragen zelf ontwikkelkansen aan en zijn zelf ook bereid een tijdlang onderdeel van de gemeenschap te zijn. Dan kom je samen in een flow waarin het makkelijker is om projecten te realiseren.”

Kijk voor meer info op de site van Wonen op Dekkerswald.

Tekst en fotografie: Ivo Hutten